Το καλοκαίρι είναι μια εποχή που φαίνεται να «λύνεται» το σώμα, να ανοίγει ο χρόνος και να διαστέλλονται οι επιθυμίες. Είναι η περίοδος που η καθημερινότητα διακόπτεται, και μαζί της συχνά διακόπτεται και η ψευδαίσθηση της “ισορροπίας”. Οι σχέσεις — είτε ερωτικές είτε φιλικές ή οικογενειακές — φωτίζονται διαφορετικά υπό τον ήλιο της ανεμελιάς. Πολλές φορές εκεί που όλα φαίνονταν σταθερά, κάτι “κινείται”, κάτι “ξεχειλίζει”, κάτι “σπάει”.
Η ελευθερία ως πρόκληση και ως φαντασίωση
Η επιθυμία για “απελευθέρωση” είναι θεμελιώδης στον άνθρωπο. Ωστόσο, στην ψυχανάλυση γνωρίζουμε πως κάθε επιθυμία δεν είναι ποτέ εντελώς δική μας. Πάντα διαμεσολαβείται από τον Άλλον. Το καλοκαίρι λειτουργεί συχνά σαν ένα πεδίο εκτόνωσης φαντασιώσεων — να ζήσω χωρίς όρια, να ζήσω «όπως θα ήθελα» — χωρίς να είναι πάντοτε ξεκάθαρο ποιος είναι αυτός ο «εαυτός» που επιθυμεί.
Πολλοί άνθρωποι νιώθουν πως αυτό το “άνοιγμα” φέρνει μαζί του και μια κρίση στη σχέση. Ίσως γιατί σε αυτήν την ατμόσφαιρα απουσίας πλαισίου, αναδύονται απωθημένες επιθυμίες ή ρήγματα που το χειμώνα παρέμεναν καλυμμένα από τη ρουτίνα.
Η σχέση σε διακοπές: συνάντηση ή ρήξη;
Ένα ζευγάρι που περνά πολλές ώρες μαζί το καλοκαίρι, χωρίς τα σταθερά εξωτερικά “στηρίγματα” της καθημερινότητας, έρχεται αντιμέτωπο με την αλήθεια της σχέσης. Όχι σπάνια, αυτή η συνύπαρξη οδηγεί είτε σε επανασύνδεση είτε σε έντονη σύγκρουση.
Η ψυχαναλυτική εμπειρία μας δείχνει πως το πρόβλημα δεν είναι ποτέ η “πολύωρη συνύπαρξη”, αλλά αυτά που αναδύονται μέσα από αυτή: ζητήματα ταύτισης, ελλείμματα στην επιθυμία, ασυνείδητες συγκρούσεις που μεταφέρονται στον σύντροφο — συχνά με τη μορφή παραπόνων, σιωπής ή έντασης.
Οι «καλοκαιρινές σχέσεις» και η γοητεία του προσωρινού
Το φευγαλέο του καλοκαιριού γεννά και σχέσεις-στιγμές: ερωτικές γνωριμίες σε νησιά, έντονες επαφές που μοιάζουν «μοιραίες» μέσα στο νυχτερινό φως και τον ήχο του κύματος. Συχνά αυτές οι σχέσεις τροφοδοτούνται από την προβολή — φανταζόμαστε τον Άλλον όπως θα θέλαμε να είναι, χωρίς ακόμα να έχουμε έρθει σε πραγματική επαφή με τη διαφορά του.
Το τέλος του καλοκαιριού, όμως, φέρνει μαζί του και το τέλος της φαντασίωσης. Η συνάντηση με το πραγματικό — με το “ποιος είναι αυτός ο Άλλος τελικά;” — προκαλεί θλίψη, μα και δυνατότητα για εμβάθυνση. Αρκεί να θέλει κανείς να δει τι επιθυμεί και τι φοβάται πραγματικά.
Τι μας δείχνει το καλοκαίρι για τον εαυτό μας;
Το καλοκαίρι λειτουργει ωσ ένας καθρέφτης. Όχι επειδή μας δείχνει απλώς μια “ξεκούραστη” εκδοχή του εαυτού μας, αλλά γιατί μας φέρνει αντιμέτωπους με κομμάτια του ψυχισμού που τον υπόλοιπο χρόνο απουσιάζουν ή “πνίγονται” μέσα στην ασφάλεια της ρουτίνας.
Μερικά ερωτήματα που συχνά αναδύονται αυτή την εποχή:
- Τι ζητώ από τον Άλλον όταν δεν χρειάζεται να οργανώσω κάτι;
- Ποια είναι η σχέση μου με την απόλαυση;
- Μπορώ να είμαι μόνος/μόνη χωρίς να καταρρέω;
- Πώς διαχειρίζομαι την επιθυμία όταν δεν υπάρχει πρόγραμμα ή έλεγχος;
Μια πρόσκληση σε ψυχική εργασία
Η εποχή του καλοκαιριού, με όλη τη φωτεινότητα και τη ρευστότητά της, προσφέρει πολύτιμο υλικό για ψυχική διερεύνηση. Δεν είναι τυχαίο που πολλοί άνθρωποι αποφασίζουν να ξεκινήσουν θεραπεία ή επιστρέφουν σε αυτή μετά το καλοκαίρι. Η μεταβίβαση, η επιθυμία, η απουσία, η θλίψη αλλά και η αναζωογόνηση — όλα συγκλίνουν.
Ας δούμε το καλοκαίρι όχι ως μια «διακοπή» της ψυχικής μας πορείας, αλλά ως ένα μεταβατικό πεδίο, όπου μπορούμε να ξαναδούμε τον εαυτό μας υπό νέο φως. Και ίσως, να ρωτήσουμε: ποια σχέση θέλω να έχω πρώτα απ’ όλα με τον εαυτό μου;
ΜΑΡΙΑ ΔΗΜΟΥ
Ψυχοθεραπεύτρια Λακανικού Ψυχαναλυτικού προσανατολισμού