Το καλοκαίρι συνδέεται με ανεμελιά, φως, διακοπές, κοινωνικότητα, σχέσεις. Κι όμως, για πολλούς ανθρώπους, αυτή η εποχή δεν φέρνει χαρά αλλά μια ιδιότυπη, σιωπηλή μοναξιά. Μια μοναξιά που εντείνεται όσο περισσότερο «κανονικά» φαίνεται να χαίρονται οι άλλοι.
Δεν είναι λίγοι εκείνοι που βιώνουν το καλοκαίρι όχι ως απελευθέρωση, αλλά ως περίοδο εσωτερικού κενού. Όταν γύρω επικρατεί ένταση, παρέες, θάλασσα και εξωστρέφεια, η εσωτερική σιωπή γίνεται πιο ηχηρή. Η μοναξιά — υπαρκτή ή βιωμένη — αποκτά τότε άλλο βάρος.
Μια εποχή με «υποχρεωτική» ευτυχία
Η κουλτούρα του καλοκαιριού προβάλλει την ανάγκη για συμμετοχή σε κάτι κοινό, φωτεινό, κοινωνικό. Τα κοινωνικά δίκτυα γεμίζουν με εικόνες χαράς και διαφυγής. Κάθε τι διαφορετικό — όπως το να μη φύγει κανείς διακοπές, να μην έχει παρέα, να μη νιώθει καλά — βιώνεται σχεδόν ως αποτυχία.
Αυτός ο «επιβεβλημένος αυθορμητισμός» συχνά εντείνει την απομόνωση. Όχι μόνο γιατί ο άνθρωπος είναι μόνος, αλλά γιατί η μοναξιά του φαντάζει ασύμβατη με την εποχή. Είναι σαν να μην επιτρέπεται να μη χαίρεται κάποιος το καλοκαίρι. Κι αυτό κάνει τη μοναξιά ακόμα πιο δύσκολη: γίνεται ντροπή, γίνεται ενοχή.
Η μοναξιά ως επανεμφάνιση του ανολοκλήρωτου
Στην ψυχαναλυτική ανάγνωση, η μοναξιά δεν είναι ποτέ απλώς «έλλειψη ανθρώπων». Είναι συνδεδεμένη με την επιθυμία, με την πρώιμη σχέση με τον Άλλον, με τις εγγραφές της απουσίας και της προσδοκίας.
Το καλοκαίρι, με την παύση της καθημερινής ροής, δημιουργείται ένα είδος «ψυχικού κενού». Εκεί, χωρίς τις συνήθεις απασχολήσεις ή αντιπερισπασμούς, έρχονται στην επιφάνεια ερωτήματα:
- Ποιοι είναι οι άνθρωποι που λείπουν από τη ζωή μου;
- Πώς σχετίζομαι με τον εαυτό μου όταν δεν «τρέχω»;
- Τι είναι αυτό που περιμένω να με γεμίσει και διαρκώς δεν έρχεται;
Η καλοκαιρινή μοναξιά μπορεί να επαναφέρει αρχαϊκές αισθήσεις εγκατάλειψης, απόρριψης ή μη-σημαντικότητας. Γι’ αυτό και πολλές φορές η εμπειρία της είναι δυσανάλογα επώδυνη σε σχέση με την αντικειμενική κατάσταση.
Η μοναξιά ως δυνατότητα
Παρά την ένταση και τη δυσκολία της, η μοναξιά του καλοκαιριού δεν είναι μόνο κάτι προς αποφυγή. Μπορεί να αποτελέσει έναν σιωπηλό αλλά γόνιμο ψυχικό χώρο. Εκεί όπου το υποκείμενο μπορεί να σταθεί χωρίς εξωτερικά στηρίγματα και να ακούσει τι λέει πραγματικά η επιθυμία του.
Πολλοί άνθρωποι, ακριβώς μέσα από αυτή τη σιωπή, οδηγούνται στο να αναζητήσουν θεραπευτική υποστήριξη. Όχι απαραίτητα για να «ξεφύγουν» από τη μοναξιά, αλλά για να κατανοήσουν τι ανακινεί μέσα τους. Τι είδους σχέση έχουν με τον εαυτό τους, με τον Άλλον, με την απουσία και την αναμονή.
Το καλοκαίρι δεν είναι για όλους φωτεινό. Πίσω από τις ηλιόλουστες προσδοκίες, υπάρχουν ψυχικές πραγματικότητες που αξίζουν χώρο και φροντίδα. Η μοναξιά, όσο δύσκολη κι αν είναι, μπορεί να γίνει αφετηρία αυτογνωσίας. Όταν αναγνωριστεί και δεν απορριφθεί, παύει να είναι απειλή και γίνεται πεδίο διερώτησης: τι ζητώ τελικά από τη ζωή μου, και ποιον περιμένω να μου το δώσει;
ΜΑΡΙΑ ΔΗΜΟΥ
Ψυχοθεραπεύτρια Λακανικού Ψυχαναλυτικού προσανατολισμού